متانول را از کجا تهیه کنیم؟
متانول، مادهای بیرنگ و فرار با بوی تند، که در دنیای صنعت به عنوان الکل متیلیک یا الکل چوب شناخته میشود، از گذشته تا به امروز نقش های حیاتی در صنایع مختلف ایفا کرده است. از سوخت جایگزین گرفته تا تولید مواد شیمیایی و ضد یخ، متانول در تار و پود صنایع مختلف تنیده شده و جایگاهی انکارناپذیر یافته است.
اما در ورای این پوسته کاربردی، متانول چهرهای خطرناک نیز دارد. سمی بودن ذاتی آن، لقب قاتل خاموش را به ارمغان آورده و استنشاق یا بلع ناچیز آن میتواند منجر به عواقب وخیم و حتی مرگ شود. با توجه به این دوگانگی ذاتی، سوالی مهم در ذهن متبادر میشود: متانول را از کجا میتوان تهیه کرد؟ یافتن پاسخ مناسب به این سوال، مستلزم درک عمیق ماهیت، کاربردها و قوانین حاکم بر عرضه و تقاضای این ماده شیمیایی است.
متانول، که با نام الکل متیل یا متیل الکل نیز شناخته میشود، مادهای شیمیایی با کاربردهای فراوان در صنایع مختلف است. این ماده شفاف، بیرنگ و با بوی تندی که دارد، میتواند از منابع گوناگونی به دست آید. در گذشته، متانول را عمدتاً از طریق تقطیر خشک چوب به دست میآوردند. در این روش، چوب را در دمای بالا و بدون حضور اکسیژن حرارت میدادند که منجر به تجزیه آن و آزاد شدن متانول به همراه سایر ترکیبات میشد. این فرآیند به عنوان روش سنتی شناخته میشود و به دلیل نیاز به حجم زیاد چوب و تولید آلایندههای مضر، روشی کارآمد و زیستمحیطی به حساب نمیآمد. امروزه، روشهای صنعتی پیشرفتهتری برای تولید متانول توسعه یافته است که از جمله آنها میتوان به سنتز متانول از گاز سنتز اشاره کرد. گاز سنتز مخلوطی از مونوکسید کربن و هیدروژن است که تحت فشار و حرارت بالا و با استفاده از کاتالیزور به متانول تبدیل میشود. این روش به دلیل راندمان بالا و آلایندگی کمتر، به عنوان متداولترین روش تولید متانول در جهان شناخته میشود. علاوه بر روشهای صنعتی، متانول را میتوان از طریق فرآوری ضایعات کشاورزی و زیستتوده نیز به دست آورد. این روش که به متانول زیستی معروف است، از نظر زیستمحیطی مزایای قابل توجهی نسبت به روشهای سنتی و صنعتی دارد. چرا که در این فرآیند از منابع تجدیدپذیر استفاده میشود و آلایندگی کمتری به همراه دارد. در حال حاضر، متانول کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف از جمله داروسازی، شویندهها، سوخت، رزینها و ضدیخ دارد. همچنین به عنوان ماده اولیه در تولید بسیاری از محصولات شیمیایی دیگر نیز به کار گرفته میشود.
همانطور که اشاره شد، متانول در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارد. در این بخش به شرح برخی از مهم ترین کاربرد های این ماده ارزشمند میپردازیم:
سوخت: متانول به عنوان یک سوخت جایگزین پاک و قابل احتراق در موتورهای احتراق داخلی کاربرد دارد. همچنین، به عنوان افزودنی به بنزین و گازوئیل برای افزایش عدد اکتان، بهبود عملکرد موتور و کاهش آلایندگیها استفاده میشود.
مواد شیمیایی: متانول ماده اولیهی بسیاری از مواد شیمیایی مهم و پرکاربرد در صنایع مختلف است. از جمله این مواد میتوان به فرمالدئید (ماده اولیه رزینها، چسبها و ضدعفونیکنندهها)، اسید استیک (مورد استفاده در صنایع غذایی، دارویی و نساجی) و رزینهای اپوکسی (کاربرد در رنگها، کامپوزیتها و پوششها) اشاره کرد.
ضد یخ: به دلیل نقطه انجماد پایین، متانول در ساخت ضد یخ برای رادیاتور خودروها، سیستمهای گرمایشی و سایر تجهیزات استفاده میشود. این خاصیت، از یخزدگی و ترکیدن لولهها و مخازن در سرما جلوگیری میکند.
حلال: متانول حلال قدرتمندی است که به دلیل قابلیت حل کردن طیف گستردهای از مواد، در صنایع مختلف کاربرد دارد. از جمله مصارف متانول به عنوان حلال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
صنعت رنگ سازی: حل کردن رزینها، رقیق کردن رنگها و پاک کردن ابزار و سطوح
صنعت رزین سازی: تولید رزین های اپوکسی، پلیاتیلن و پلیوینیلکلرید
صنایع دارویی و آرایشی: حل کردن مواد موثره، استریل کردن تجهیزات و تهیه عصارهها
صنعت چاپ و نشر: تمیز کردن هد پرینتر، رقیق کردن جوهر و پاک کردن لکهها
تصفیه آب: متانول در فرآیند های تصفیه آب برای حذف آلایندهها و سموم مانند آفتکشها، فلزات سنگین و ترکیبات آلی فرار (VOCs) به کار میرود.
با توجه به کاربرد های گسترده متانول در صنایع مختلف و در عین حال خطرات ذاتی آن برای سلامتی و ایمنی انسان، قوانین و مقررات متعددی برای نظارت بر عرضه و تقاضای این ماده شیمیایی در سراسر جهان وضع شده است. این قوانین به منظور کنترل دسترسی به متانول، جلوگیری از سوء استفاده از آن و به حداقل رساندن خطرات مرتبط با آن اعمال میشوند.
انتخاب منبع مناسب متانول به عوامل مختلفی از جمله گرید مورد نیاز، حجم خرید، کاربرد مدنظر و قوانین و مقررات منطقهای بستگی دارد.
شرکت های شیمیایی: برای مصارف صنعتی و علمی، شرکت های شیمیایی و آزمایشگاهی معتبر، منبعی قابل اعتماد و با کیفیت به شمار میروند. این شرکتها علاوه بر ارائه متانول در گرید های مختلف، غالباً خدمات مشاوره و پشتیبانی فنی را نیز ارائه میدهند. متانول شیراز یکی از محصولاتی هست که در این آزمایشگاه ها تولید می شود.
فروشگاه های مواد شیمیایی: فروشگاه های مواد شیمیایی، محل مناسبی برای تهیه مقادیر کم متانول برای مصارف آزمایشگاهی یا تحقیقاتی هستند.
داروخانهها: در موارد خاص پزشکی، با ارائه نسخه پزشک، میتوان متانول را از داروخانهها تهیه کرد.
مراکز آنلاین: خرید آنلاین متانول میتواند سریع باشد. با این حال، به دلیل وجود افراد سودجو و کلاهبردار در فضای مجازی، ضروری است که قبل از خرید از اعتبار و مجوز های وبسایت مورد نظر، مانند نماد اعتماد الکترونیکی، اطمینان حاصل شود.
با توجه به سمی بودن ذاتی متانول، رعایت نکات ایمنی در هنگام تهیه و استفاده از این ماده شیمیایی از اهمیت حیاتی برخوردار است. برخی از این نکات عبارتند از:
متانول مادهای شیمیایی با کاربردهای فراوان در صنایع مختلف است. با این حال، سمی بودن ذاتی آن، خطرات بالقوهای را به همراه دارد. یافتن منابع متانول باید با آگاهی از قوانین و مقررات حاکم بر عرضه و تقاضای این ماده شیمیایی و همچنین با رعایت نکات ایمنی لازم انجام شود. دلکو صنعت نیز از جمله شرکتهایی است که در تأمین و توزیع متانول فعالیت دارد و به قوانین و نکات ایمنی مرتبط با این ماده توجه ویژهای دارد.