الکتروموتور ضد انفجار

الکتروموتور ضد انفجار (EX) نوعی موتور الکتریکی است که برای استفاده در محیط‌ خطرناک با احتمال انفجار یا آتش‌سوزی طراحی شده است. این موتورها با نام‌های الکتروموتور ضد جرقه، الکتروموتور محیط‌های خطرناک وغیره نیز شناخته می‌شوند.هدف اصلی الکتروموتورهای ضد انفجار جلوگیری از ایجاد جرقه یا شعله و در نهایت، ممانعت از انفجار یا آتش‌سوزی در محیط‌ پرخطر است.برای مشاوره رایگان، بررسی کاتالوگ و خرید الکتروموتور ضد انفجار (EX) با کارشناسان دلکو صنعت تماس بگیرید.

الکتروموتور ضد انفجار چیست؟

انتخاب تجهیزات مناسب برای شرایط کاری گوناگون یکی از نکات بسیار مهم در هر کارگاه یا کارخانه است. گاهی اوقات به دلیل وجود شرایط خاص امکان استفاده از دستگاه‌های متداول وجود ندارد. انتخاب الکتروموتور مناسب برای شرایط کاری مختلف به عنوان یکی از پرمصرف ترین دستگاه های صنعتی، از اهمیت بالایی برخوردار است. در محیط صنعتی که به دلیل وجود غبارات یا مواد مشتعل شونده احتمال ایجاد احتراق یا انفجار وجود دارد، باید از الکتروموتورهای ضدانفجار Explosion Proof Motor استفاده کرد. این نوع الکتروموتورها با نام‌های الکتروموتور ضد انفجار، الکتروموتور ضد جرقه و الکتروموتور EX شناخته می شوند که معمولا در صنایع پتروشیمی و نفت و گاز کاربرد دارند. به عنوان مثال میتوان به الکتروموتور موتوژن در صنعت نفت و گاز اشاره کرد که توسط هایپر صنعت دلکو به بازار عرضه می‌شود.

انواع الکتروموتور ضد انفجار

الکتروموتورهای ضد انفجار بر اساس سطح ایمنی، محیط کاری و استانداردهای حفاظتی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این موتورها برای کار در محیط‌های خطرناک طراحی شده‌اند و از ایجاد جرقه و احتراق جلوگیری می‌کنند.

 بر اساس نوع حفاظت:

• ضد شعله (Flameproof – Ex d): دارای بدنه‌ای مقاوم در برابر انفجار است که از انتشار شعله به بیرون جلوگیری می‌کند.
• افزایش ایمنی (Increased Safety – Ex e): بدون قطعات جرقه‌زا طراحی شده و با عایق‌بندی ویژه ایمنی بیشتری دارد.
• فشرده‌سازی با روغن یا گاز (Ex p): محفظه موتور با یک گاز بی‌اثر یا روغن پر می‌شود تا از تماس جرقه با گازهای قابل اشتعال جلوگیری شود.
• محصورشده در رزین (Ex m): قطعات الکتریکی در مواد عایق قرار داده می‌شوند تا احتمال جرقه کاهش یابد.

بر اساس محیط کاری:

• گازی (Zone 1 & Zone 2): برای محیط‌هایی که احتمال نشت گازهای قابل اشتعال دارند.
• گرد و غبار (Zone 21 & Zone 22): مناسب برای محیط‌هایی با ذرات معلق قابل انفجار مانند کارخانجات آرد، سیمان و صنایع چوب.

انتخاب نوع مناسب الکتروموتور ضد انفجار با توجه به شرایط محیطی، استانداردهای بین‌المللی و نیازهای صنعتی انجام می‌شود.

الکتروموتور ضد انفجار به یکی از دلایل زیر ممکن است ایجاد احتراق کند:

⦁ سطح پوسته الکتروموتور در حین کارکرد به قدری داغ شود که گاز یا گرد و غبارات شیمیایی را مشتعل کند.

⦁ یک جرقه حاصل از نقص فنی در الکتروموتور مانند خرابی عایق سیم پیچ یا مشکل منبع تغذیه باعث ایجاد اشتعال در محیط می شود.

الکتروموتور ضد انفجار برای کاربردهای صنعتی که مواد بسیار قابل احتراق وجود دارد مورد نیاز است. ضد انفجار بودن به این معنا نیست که الکتروموتور منفجر نمی‌شود و یا از انفجارهای خارجی مصون است، بلکه این نوع الکتروموتورها ویژگی‌هایی دارند که از نفوذ جرقه و احتراق داخل الکتروموتور به فضای قابل انفجار بیرونی جلوگیری می کنند. الکتروموتورهایی که گواهینامه ضد انفجاری دارند توسط پلاکی که روی آن ها تعبیه شده، کلاس، تقسیم بندی و انطباق گروه مربوط به الکتروموتور آن ها مشخص می شود.برای استاندارد سازی الکتروموتور ضدانفجار و تعیین کلاس و طبقه بندی آن‌ها با توجه به مشخصات موتور آزمایش‌ مخربی صورت می گیرد و این طبقه بندی‌ها مشخص می شود. استاندارد جهانی UL این طبقه بندی را انجام می دهد.

کلاس یک، بخش یک (CLASS I, DIVISION 1)

کلاس یک، شامل مکان هایی می شود که دارای گازها یا بخارات غلیظ و قابل اشتعال هستند. بخش یک نشان می دهد که وجود مواد قابل اشتعال در طول زمان کارکرد الکتروموتور امری عادیست. این موتورها با این فرض کار می کنند که بخارات قابل اشتعال درون الکتروموتور نفوذ کنند. پس باید طوری طراحی شوند که از ایجاد انفجار حاصل از نقص فنی در الکتروموتور جلوگیری کنند. از بخش یک به عنوان زون یک (ZONE 1) هم نام برده می‌شود. این الکتروموتورها دقیق ترین استانداردهای طراحی ضدانفجاری را دارند که شامل موارد زیر می شود:

• محفظه الکتروموتور در مقابل انفجار داخلی خود مقاومت می کند.
• روش هایی که باعث خنثی شدن شعله و خروج گازهای داغ از محفظه الکتروموتور می شود.
• دمای هیچ بخشی از سطح الکتروموتور به دمای احتراق گازهای بیرونی نمی رسد.

کلاس یک، بخش دو (CLASS I, DIVISION 2)

بخش دو شامل مکان هایی می شود که در طول کارکرد عادی عاری از گاز یا بخار غابل اشتعال است و این غبارات تنها در صورت خرابی تجهیز و نشت آن ها در محیط بیرون ایجاد می شوند. مشخصات بخش دوم سختگیرانه در نظر گرفته شده و در سطحی پایین تر از بخش یک است زیرا برای ایجاد انفجار نیاز به دو نقص همزمان از جانب الکتروموتور و منبع گاز دارد. از بخش دو به عنوان زون یک (ZONE 2) هم نام برده می شود.

ملاحظات اولیه برای الکتروموتورهای کلاس یک، بخش دو این است که دمای سطح الکتروموتور همواره کمتر از دمای اشتعال خودکار گاز یا بخار موجود در محیط باقی بماند و اجزای موتور دارای نقص فنی‌ای که باعث ایجاد جرقه شود، نباشند.

گروه کلاس یک (CLASS I GROUPS)

مواد بیشتر بر اساس فشار ایجاد شده حاصل از انفجارشان و دمای اشتعال خود طبقه بندی می شوند:

گروه C : استالدئید، سیکلوپروپان، دی اتیل اتر، اتیلن، ایزوپرن

گروه D : استون، آمونیاک، بنزن، بوتان، اتان، اتانول، بنزین، متان، پروپان، استایرن

کلاس دو (CLASS II)

مکان‌هایی که شامل کلاس دو می شوند حاوی گرد و غبار قابل احتراق هستند و روش پیشگیری از اشتعال متفاوت از روش بکار رفته در کلاس یک است. در این کلاس عایقی، جلوگیری از ورود گاز به محفظه الکتروموتور تقریبا غیر ممکن است. امتیاز الکتروموتورهای کلاس دو جلوگیری از تماس مواد قابل احتراق با منبع احتراق است. این بدان معناست که دمای پوسته و اجزای الکتروموتور هرگز نباید از دمای احتراق خودکار گرد و غبارات قابل اشتعال موجود در فضا تجاوز کند. مکان های بخش 1 حاوی گرد و غبار قابل احتراق در شرایط عادی هستند. مکان‌های بخش 2 حاوی گرد و غبار نیستند مگر اینکه نقصی وجود داشته باشد.

گروه مربوط به مواد اشتعال زای اصلی

گروه های A تا D : استیلن، هیدروژن، اتیلن و استون برخی از گازها و بخارات متعلق به این گروه‌ها هستند.

گروه های E تا G : پوشش آلومینیوم، زغال سنگ، ذرت و شکر، این گروه ها فقط مربوط به ذرات قابل اشتعال هستند.

کلاس سه (CLASS III)

مکان‌های این کلاس شامل وجود الیاف قابل اشتعال مانند براده‌های پارچه و چوب است.

یکی از انواع الکترو موتورهای ضد انفجار میتوان به الکتروموتور ضد انفجار siemens اشاره کرد که از توان 0.18 کیلووات تا 1000 کیلووات در دورهای 750، 900، 1500 و 3000 دور در دقیقه تولید می شود. این الکتروموتورها با پوسته چدنی و به صورت پایه دار و یا فلنجی عرضه می شود. کلاس ضد انفجاری الکتروموتور ضد جرقه زیمنس IIB T4 و IIC T4 است و برای کار در پالایشگاه ها، معادن و جایگاه های سوخت مناسب می باشد. الکتروموتور ضد انفجار Siemens از سایز فریم 63 تا سایز فریم 450 تولید و عرضه می شود.

کلاس بندی دمایی الکتروموتور ضدانفجار

الکتروموتورهای ضد انفجار با توجه به کد بندی و طبقه بندی های انجام شده محدوده دمایی خاصی را پوشش می‌دهند. یعنی با توجه به دمای اشتعال غبارات موجود در فضا، دمای سطح الکتروموتور نباید از یک دمای خاص بالاتر رود. این تقسیم بندی دمایی و کد مربوط به هر کدام در جدول زیر آمده است. T برابر با دمای اشتعال گرد و غبارات موجود در محیط است.

ویژگی الکتروموتور ضد انفجار برای کار در کلاس دو (CLASS II)

⦁ از آنجایی که مکان‌های کلاس II حاوی گرد و غبار قابل اشتعال هستند، موتورهای الکتریکی که در این نوع محیط کار می کنند باید ضد گرد و غبار باشند.

⦁ محفظه‌های موتورهای ضد اشتعال به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برخلاف موتورهای ضد انفجار،از دسترسی مواد خطرناک به قسمت‌های داخلی موتور جلوگیری می‌کنند.

⦁ کد T یک موتور ضد اشتعال باید کمتر از دمای اشتعال غبارات موجود در محیط باشد.

الکتروموتور ضدانفجار با علامت اختصاری EX نمایش داده می شوند. در یک الکتروموتور EX درجه حفاظت و میزان ضد انفجار بودن با یک سری حروف نشان داده می شود که مهمترین و رایج ترین آن‌ها در زیر توضیح داده می شود:

الکتروموتور Exd : جرقه های احتمالی ایجاد شده در محفظه الکتروموتور راهی به بیرون پیدا نخواهند کرد و احتراق و انفجاری در محیط خارجی الکتروموتور ایجاد نمی شود. این نوع الکتروموتورهای ضدانفجار پوسته ضخیم تر و وزن بالاتری دارند. این الکتروموتورها برای کار در زون یک (Zone 1) مناسب هستند.

الکتروموتور Exde : درجه ضدانفجاری این مدل همانند مدل Exd است با این تفاوت که ترمینال باکس (جعبه تقسیم) الکتروموتور نیز ضدانفجار است و ایمنی بالاتری را ایجاد می کند.

الکتروموتور Exn : این الکتروموتور ضدجرقه هستند. در هنگام کار تا جای ممکن از ایجاد جرقه درون الکتروموتور جلوگیری می شود در در صورت ایجاد جرقه باعث احتراق محیط بیرونی نمی شود. این نوع الکتروموتورها مناسب کار در زون دو (Zone 2) هستند و درجه ضد انفجار بودن آن ها از دو مدل قبلی کمتر است

کاربرد الکتروموتور ضدانفجار

الکتروموتور ضدانفجار نوعی موتور الکتریکی ویژه است که برای کار در محیط‌های پرخطر طراحی شده است. این موتورها در صنایع مختلفی که احتمال حضور گازها، بخارات یا گرد و غبار قابل اشتعال وجود دارد، استفاده می شوند. مهم‌ترین کاربردهای این موتورها را می‌توان در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، معادن، صنایع شیمیایی، داروسازی و کارخانجات رنگ و رزین نام برد.در صنایع نفت و گاز، این موتورها برای راه‌اندازی پمپ‌ها، کمپرسورها و سیستم‌های تهویه به کار می‌روند. در معادن هم برای تأمین نیروی محرکه نقاله‌ها و تجهیزات حفاری استفاده می‌شوند، چون احتمال وجود گازهای قابل اشتعال مثل متان در این محیط‌ها بالاست. همچنین، در کارخانجات تولید مواد شیمیایی و دارویی، الکتروموتورهای ضدانفجار نقش مهمی در تأمین نیروی تجهیزات مختلف دارند و از ایجاد جرقه و احتراق جلوگیری می‌کنند.الکتروموتورهای ضدانفجار با داشتن استانداردهای ایمنی بین‌المللی، مثل ATEX و IECEx، امنیت و عملکرد بهینه را در محیط‌های پرریسک تضمین می‌کنند. این موتورها علاوه بر مقاومت در برابر حرارت و فشار، دارای بدنه‌ای مقاوم و عایق‌بندی قوی هستند که از نفوذ گازها و گردوغبار جلوگیری می‌کند.

انتخاب الکتروموتور ضد انفجار مناسب

برای انتخاب الکتروموتور ضد انفجار، باید به عوامل مهمی مثل دسته‌بندی محیط خطرناک (Zone)، نوع گاز یا گردوغبار موجود و استانداردهای ایمنی (مثل ATEX یا IECEx) توجه کرد. توان و ولتاژ موتور، کلاس دمایی و جنس بدنه هم نقش مهمی در عملکرد آن دارند. همچنین، نوع حفاظت ضد انفجار (مثل ضدجرقه، ضدشعله یا افزایش ایمنی) باید مطابق با نیاز محیط انتخاب شود. بررسی برندهای معتبر و کیفیت ساخت، همراه با نگهداری صحیح، به افزایش ایمنی و طول عمر موتور کمک می‌کند. الکتروموتور ضد انفجار با توجه به محل نصب و وجود نوع گاز و یا غبارات انفجاری انتخاب می شوند. جهت کسب اطلاع درباره از الکتروموتور ضد جرقه مناسب، دریافت لیست قیمت الکتروموتور ضد انفجار و مشاوره رایگان در خصوص انتخاب الکتروموتور ضد انفجار مناسب، با کارشناسان و متخصصان شرکت دلکو صنعت تماس حاصل فرمایید.

تعمیر و نگهداری الکتروموتور ضد انفجار

تعمیر و نگهداری الکتروموتور ضد انفجار برای حفظ عملکرد ایمن و جلوگیری از خطرات احتمالی، ضروری است. این موتورها در محیط‌های پرخطر مثل صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و معادن استفاده می‌شوند، بنابراین هرگونه نقص در عملکرد آن‌ها می‌تواند باعث حوادث خطرناک شود.

نکات مهم در نگهداری:

• بازرسی دوره‌ای: بررسی وضعیت عایق‌بندی، کابل‌ها، اتصالات و یاتاقان‌ها برای جلوگیری از نشتی یا جرقه.
• بررسی دمای موتور: کنترل دمای عملکرد برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد و آسیب به قطعات داخلی.
• روغن‌کاری و روان‌کاری: استفاده از روغن و گریس مخصوص برای کاهش اصطکاک و افزایش عمر یاتاقان‌ها.
• تمیزکاری منظم: پاک‌سازی گردوغبار و آلودگی‌ها از بدنه و دریچه‌های تهویه برای حفظ عملکرد بهینه.
• بررسی علائم خرابی: توجه به صداهای غیرعادی، لرزش بیش از حد یا کاهش راندمان و رفع سریع مشکلات.

نکات مهم در تعمیر:

• استفاده از قطعات استاندارد و اصل برای جایگزینی اجزای معیوب.
• رعایت استانداردهای ایمنی (ATEX، IECEx) هنگام انجام تعمیرات.
• انجام تست‌های عملکردی پس از تعمیر برای اطمینان از صحت عملکرد موتور.

با رعایت این اصول، می‌توان عمر مفید الکتروموتور ضد انفجار را افزایش داد و از خطرات احتمالی جلوگیری کرد.